Zespół policystycznych jajników (PCOS) – co to takiego?

PCOS (Polycystic ovarian syndrome ) – zespół policystycznych jajników (określany czasami jako zespół wielotorbielowatych jajników lub zespół Steina-Leventhala) to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń endokrynologicznych, które dotyka kobiety w wieku rozrodczym (szacuje się że ok. 10-20%). Mechanizm powstawania  tego schorzenia jeszcze nie do końca jest znany. Większość objawów wywołana jest zaburzeniami funkcjonowania układu hormonalnego. PCOS zwykle prowadzi do poważnych zaburzeń płodności. Większość kobiet, ze względu na rzadkie, często bezowulacyjne cykle menstruacyjne i liczne torbiele na jajnikach, ma poważne problemy z zajściem w ciążę. Jeśli natomiast zapłodnienie się powiedzie, istnieje zwiększone ryzyko poronień…

Szczerze mówiąc to jeden z częstszych problemów z którymi zgłaszają się do mnie kobiety – zaraz po niedoczynności tarczycy, Hashimoto i insulinooporności (a bardzo często się zdarza, że występują wszystkie na raz).

Najbardziej charakterystyczne objawy PCOS

• zaburzenie miesiączkowania: rzadkie, niewielkie krwawienia,
• tzw. wtórny brak miesiączki (okres nie pojawia się wcale),
• brak owulacji lub sporadyczne owulacje,
• hirsutyzm –  owłosienie pojawiające się nad górną wargą, brodzie, podbródku, szyi, brodawkach sutkowych, mostku, górnych częściach ramienia,
• trądzik – bolesne krosty pojawiające się m.in. na brodzie,
• łojotok, przetłuszczające się włosy,
• przebarwienia na skórze (m.in. na szyi, pod pachami),
• łysienie androgenowe, wypadanie włosów,
• otyłość typu brzusznego (tzw. jabłko),
• insulinooporność,
• trudności z odchudzaniem,
• ciągłe zmęczenie,
• depresja, stany depresyjne (niechęć do działania, przygnębienie, smutek, wycofanie),
• problemy z zajściem w ciążę,
• poronienia.
• może wystąpić przerost łechtaczki i warg sromowych, a także obniżenie tembru głosu,
• w obrazie USG (dopochwowym) widoczne są charakterystyczne pęcherzyki na powierzchni jajników (torbiele).

Nieprawidłowości powiązane PCOS

• podwyższony poziom LH (hormon luteinizujący) przy prawidłowym poziomie FSH (hormon folikulotropowy), stosunek 2:1 lub 3:1,
• podwyższony poziom androgenów: testosteronu i androstendionu,
• obniżony poziom globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG),
• DHEA w normie lub podwyższone (30%),
• podwyższony poziom insuliny,
• nieprawidłowa tolerancja glukozy,
• podwyższony poziom prolaktyny,
• nieprawidłowe stężenia lipidów i cholesterolu (podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL, trójglicerydów i obniżenie stężenia cholesterolu HDL (tzw. dobrego cholesterolu),
• nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy.

Diagnozowanie PCOS

Pomimo tego, że schorzenie wiąże się z występowaniem wielu charakterystycznych objawów, rozpoznanie wcale nie jest jednoznaczne i dla wielu specjalistów jest wyzwaniem. W 2003r. dla ułatwienia diagnozy ustalono kryteria. Zespół PCOS stwierdza się, gdy występują przynajmniej dwa z trzech poniżej wymienionych objawów:

• brak lub oligoowulacje (bardzo rzadko występujące),
• kliniczne lub biochemiczne oznaki androgenizacji (nadmiaru hormonów androgenowych objawiający się np. hirsutyzmem),
• torbielowate jajniki (więcej niż 12 pęcherzyków w jajniku lub objętość jajników powyżej 10 ml).

+ wykluczenie innych znanych chorób/schorzeń, które mogą być przyczyną powyższych zaburzeń.

Dodatkowo przeprowadza się badania pozwalające określić poziom stężenia hormonów w organizmie kobiety. Jeżeli odstaje on od normy, lekarz musi podjąć decyzję, co do metod leczenia.

Badania laboratoryjne przy PCOS

Dla kompletnej diagnostyki oraz ocenienia procesów związanych z PCOS niezbędne jest wykonanie następujących badań:

• LH,
• FSH,
• estrogen (min. estradiol),
• progesteron,
• prolaktyna,
• wolny testosteron,
• androstedion,
• 17-oh progesteron,
• DHEAS,
• SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe),
• kortyzol w dobowej zbiórce moczu,
• krzywa glukozowo-insulinowa,
• cholesterol całkowity i frakcje HDL, LDL oraz trójglicerydy,
• panel tarczycowy: TSH, fT3, fT4, a także anty TPO, anty TG,
• próby wątrobowe: ALAT, ASPAT, bilirubina,
• witamina D3,
• USG (dopochwowe).

W przypadku badań hormonów ważne jest w jakim dniu zostaną wykonane (1-3 dzień cyklu: FSH, LH, testosteron; 20-22 dzień cyklu: progesteron, prolaktyna).

Leczenie PCOS

Niestety nie ma magicznego sposobu na wyleczenie PCOS, ale istnieją metody, które pozwolą zapobiegać jego skutkom. Poza standardowym leczeniem hormonalnych, wiąże się z tym zmiana stylu życia, prawidłowa dieta i zrzucenie nadmiernej masy ciała. O diecie napisałam TU: Jak powinna wyglądać dieta w PCOS?

Natomiast przykładowy jadłospis znajduje się TU: Dieta z zespole policystycznych jajników (PCOS) – przykładowy jadłospis
Pamiętaj: kobieta chorująca na PCOS, zwłaszcza ta planująca ciążę lub będąca w trakcie jej trwania, powinna przebywać pod stałą opieką lekarską. Zaniedbanie leczenia może prowadzić do groźnych powikłań, niepłodności, a nawet raka endometrium. U osób z PCOS jest większe ryzyko wystąpienia miażdżycy, zaburzeń zakrzepowo-zatorowych, nadciśnienia.