Niedoczynność tarczycy – co to takiego?

Niedoczynność należy do najbardziej powszechnych problemów z tarczycą. Związana jest ze spowolnionym metabolizmem, brakiem równowagi hormonalnej, spadkiem odporności, problemami z masą ciała, suchą skórą, utratą włosów, bólem mięśni itp.

Tarczyca a cały układ hormonalny

Hormony są przekaźnikami chemicznymi, które regulują funkcjonowanie całego organizmu. Wydzielane są przez system hormonalny  bezpośrednio do krwiobiegu. Głównymi gruczołami tego systemu są: podwzgórze, szyszynka, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, gruczoły nadnercza, trzustka, jajniki, jądra. Hormony wydzielane są również przez wątrobę, nerki, układ trawienny.

Tarczyca, jak każdy inny gruczoł, zależy od innych hormonów, dzięki którym może odpowiednio regulować produkcję swoich hormonów. Kiedy jeden gruczoł albo narząd nie funkcjonuje, cały system hormonalny staje się przeciążony.

W gruczole tarczycy znajdują się komórki pęcherzykowe, które wytwarzają trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). W większości (ponad 90% pracy tarczycy) produkowany jest jeden hormon: T4. Nie ma dużego wpływu na metabolizm. To hormon T3 jest tym aktywnym, ale tylko niewielki jego procent jest produkowany przez tarczycę. Cała pochodzi z przekształcenia (konwersji) z T4. Odbywa się ona w licznych tkankach organizmu (wątroba, nerki, bakterie jelitowe). Dopiero takie wolne już T3 może się dostać do komórek ciała i spowodować metaboliczny efekt.

Tyreotropina (TSH) regulująca produkcję hormonów tarczycy wytwarzana jest przez przysadkę mózgową. Wydzielanie TSH jest hamowane na zasadzie ujemnej pętli sprzężenia zwrotnego przez hormony tarczycy. Dlatego przy nadmiarze hormonów tarczycy stężenie TSH maleje, przy niedoborze – wzrasta. Przy niedoczynności najczęściej wykazuje się wyższy poziom TSH i niższe T3 i T4. Przysadka mózgowa wypompowuje TSH, jednocześnie nakazując tarczycy pracować na wyższych obrotach, ale tarczyca nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości T3 i T4. Zdarza się, że spowolniona tarczyca wykazuje niskie poziomy T3 bądź T4, lub też idealne poziomy TSH bądź wszystkich trzech.

Zaburzenia autoimmunologiczne takie jak zapalenie tarczycy Hashimoto, które wywołuje zapalenie gruczołu tarczycy, może mieć podobny wpływ jak nadczynność. Później bardzo często występuje wypalenie, prowadząc do niedoczynności tarczycy.

W jaki sposób rozpoznać spowolnienie tarczycy?

Istnieje wiele metod badania spowolnionego funkcjonowania tarczycy. Większość lekarzy i endokrynologów uważa, że TSH jest najlepszym wskaźnikiem funkcji tarczycy człowieka. Na podstawie tego jednego badania często wystawiają receptę na syntetyczny hormon. Nie tędy droga. Zdarza się, że ktoś może mieć bardzo spowolnioną tarczycę mimo normalnych poziomów TSH, fT3 (wolnego T3) i fT4 (wolnego fT4). Aby sprawdzić prawidłowe funkcjonowanie tarczycy niezbędnym minimum dostępnym w Polsce są: TSH, fT4, fT3, anty – TPO, anty – TG, USG tarczycy). Poza wynikami badań należy patrzeć na objawy i funkcjonowanie CAŁEGO organizmu. Niedoczynność tarczycy (jak również Hashimoto) nie jest chorobą pierwotną. W większości przypadków jest kwestią wtórną, czyli istnieje powód, dla którego tarczyca pracuje mniej efektywnie.

Tutaj znajduje się artykuł, w którym dokładnie opisane są badania: Niedoczynność tarczycy – jakie badania zrobić? Jak je interpretować?

Objawy niedoczynności tarczycy

Do objawów niedoczynności tarczycy należą:

• przyrost masy ciała,
• ciągłe zmęczenie, ospałość, osłabienie,
• zawroty głowy,
• utrata pamięci,
• słaba koncentracja,
• ciągłe wahania nastroju, rozdrażnienie,
• sucha, szorstka, swędząca lub łuszcząca się skóra,
• nietolerancja zimna,
• szorstkie, suche i przerzedzające się włosy,
• bóle głowy,
• ból mięśni w tylnej części szyi i ramion,
• bóle stawu biodrowego,
• zapalenie kaletki, łokci i nadgarstków (zespół cieśni nadgarstka),
• spadek libido,
• zaburzenia erekcji,
• nieregularne miesiączki,
• zespół policystycznych jajników,
• niepłodność,
• płaskostopie,
• hiperhomocysteinemia,
• hipercholesterolemia,
• zmiany grudkowatości piersi,
• objawy fibromialgii,
• chrypka,
• powtarzające się infekcje,
• szum w uszach,
• hipoglikemia reaktywna.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

Zdrowie tarczycy zależy od wielu czynników: uregulowanych hormonów, zdrowej wątroby, zrównoważonej flory bakteryjnej jelit, prawidłowo funkcjonujących nadnerczy, nerek itp.

• Candida – przerost candidy prowadzi do wielu problemów i w końcu wywołuje chorobę autoimmunologiczną. Utrudnia również zdolność organizmu do poprawnego trawienia i przyswajania substancji odżywczych. Przerost candidy zatruwa organizm na wiele sposobów, hamując funkcjonowanie wszystkich gruczołów.
• Choroba autoimmunizacyjna – w chorobie Hashimoto system odpornościowy atakuje tarczycę – wytwarza przeciwciała które atakują własne tkanki.
• Konwencjonalne leczenie niedoczynności tarczycy  – osoby z nadaktywną tarczycą często leczone są radioaktywnym jodem albo lekami przeciwtarczycowymi których celem jest unormowanie funkcjonowania tarczycy. Skutkiem tych metod często jest niedoczynność tarczycy.
• Operacja tarczycy – usunięcie części gruczołu tarczycy zmniejsza lub zatrzymuje produkcję hormonów. Chcąc zrównoważyć hormony po operacji usunięcia tarczycy (albo częściowego usunięcia) wymagane jest albo przyjmowanie hormonów do końca życia.
• Radioterapia – stosowana w leczeniu nowotworów głowy i szyi może spowodować poważne długoterminowe uszkodzenia gruczołu tarczycy.
• Leki – wiele leków przyczynia się do niedoczynności tarczycy, w tym (ale nie tylko) leki nasenne, przeciwbólowe, przeciwalergiczne i antydepresanty.
• Inne środki (nikotyna, kofeina) – nadmiar używek prowadzi do zmęczenia nadnerczy i niedoczynności tarczycy.
• Niedobór jodu – jod wpływa na poprawną pracę tarczycy. Niedobory przyczyniają się do jej niedoczynności. U kobiet w ciąży brak jodu powoduje trwałe uszkodzenie nerwów dziecka.
• Plomby rtęciowe – jama ustna pełna rtęci jest zwykle równoznaczna z problemami z tarczycą. Rtęć niszczy system hormonalny, układ nerwowy, mózg i w końcu wpływa na cały organizm.
• Fluor – nawet niewielkie ilości fluoru zmniejszają zdolność funkcjonowania przysadki mózgowej, co z kolei spowalnia wydajność tarczycy. Duże ilości fluoru, które większość ludzi konsumuje z wodą pitną, zakłóca cały system endokrynologiczny i niszczy produkcję hormonów. Konsumpcja fluoru w dłuższym czasie spowalnia funkcjonowanie całego organizmu, łącznie z mózgiem.
• Toksyny środowiskowe – tarczyca jest dość podatna na toksyny środowiskowe: pestycydy, herbicydy, BPA, nadchlorany, tiocyjaniany, PCB, ołów, chlor, fluor, brom i wiele innych chemikaliów z którymi możemy mieć kontakt. Jesteśmy wręcz bombardowani takimi substancjami ze względu na sposób budowy budynków, produkcji produktów, sposób podróżowania i sposób w jaki uprawiamy/hodujemy żywność. Jedyną obroną jest unikanie toksyn w diecie, produktach do higieny ciała oraz w środowisku.
• Zbyt mała kaloryczność diety – wśród młodych kobiet dieta redukcyjna jest najczęstszym powodem osłabienia pracy tarczycy. Zbyt mało energii powoduje spadek konwersji T4 w T3 i osłabia pracę przysadki mózgowej.
• Zbyt mało węglowodanów w diecie – tarczyca lubi szybko dostępne źródła energii jak glukoza. Nagłe zmniejszenie podaży węglowodanów spowoduje, że zamiast konwersji T4 w T3, ma miejsce konwersja w odwrotne T3 (rT3), która jest typowym mechanizmem oszczędzania energii w stresowych chwilach.
• Niedobory składników odżywczych – mowa głównie o witaminach: A i D oraz cynku i selenie. Osłabiają pracę tarczycy, a także konwersję T4 w aktywną formę T3.
• Wysoki poziom estrogenu – powoduje wzrost TBG czyli globuliny wiążącej hormony tarczycy, co w konsekwencji powoduje zmniejszoną ilość wolnych hormonów. Typowymi przyczynami są stres oraz przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych.
• Wysoki poziom prolaktyny – powoduje zablokowanie TSH, oraz hormonów płciowych.
• Problemy pokarmowe – pasożyty, infekcje, nierównowaga flory jelitowej, zaburzenia trawienia, nieoptymalna praca wątroby i woreczka żółciowego – wszystko to może zaburzać konwersję T4 w T3.
• Dieta prozapalna – zawierająca pszenicę, cukier czy nienasycone kwasy tłuszczowe Omega-6 będą powodować stan zapalny, który z kolei zmniejszy wrażliwość komórek na hormony tarczycy.
• Stres – wysoki poziom kortyzolu (który wytwarzany jest podczas stresu) zaburza konwersję T4 w T3, a także jest jedną z przyczyn powstawania nieszczelnego jelita. Dodatkowo stres osłabia komunikację między narządami.
• Anemia – niedobór żelaza powoduje, że mózg i tarczyca mają znacznie zmniejszony dostęp do tlenu, przez co nie są w stanie poprawnie funkcjonować. O tym, czym jest anemia i jak sobie z nią radzić pisałam tutaj.
• Niedobór kwasu solnego – powoduje upośledzenie trawienia i zmniejszenie przyswajania składników odżywczych.
• Nieuregulowany poziom glukozy – wiąże się ze  stresem i nieustannym wydzielaniem kortyzolu i powoduje osłabienie nadnerczy oraz osi podwzgórze-przysadka-tarczyca.
• Zmęczenie nadnerczy – kiedy nadnercza ciągle pracują (z uwagi na stres, stymulanty i brak snu), nadmierna ilość produkowanego przez nie kortyzolu powoduje zaburzenie konwersji T4 w T3.

Podsumowanie

Leczenie niedoczynnej tarczycy wymaga uregulowania całego systemu hormonalnego. Nie wystarczy podać syntetycznego hormonu. Prawdopodobnie zadziała, ale tylko na pewien czas. Jeśli nie znamy konkretnej przyczyny problemów z tarczycą, podając syntetyczny T4 tylko maskujemy problem – nierównowaga w dalszym ciągu występuje.